Хаос
Амьдрал дээрх бүх зүйлс хаос орчинд байдаг. Өөрөөр хэлбэл тохиолдлын, урьдчилан хэлэхийн аргагүй. Бенжамин Франклин энэ тухайд “Хадаас байгаагүй учир тах алга болсон. Тах байгаагүй учраас морь явж чадаагүй. Морь явж чадаагүй учир морийг унаж явсан цэрэг дайсандаа алагдсан. Ердөө хадаас байгаагүйгээс л тэр алагджээ” гэж хэлсэн нь бий.
Эйнштейны харьцангуйн онол
Харьцангуйн онол юуг илэрхийлдэг тухай бид бүгд мэднэ. Энэ онолоор физикийн бараг бүхий л үзэгдэл, хууль тайлбарлагддаг. Үнэхээр Эйнштейн харьцангуйн онолыг нээгээгүй, тайлбарлаагүй байсансан бол маш олон ээдрээтэй ойлголтын талаар бид юу ч мэдэхгүй байх байсан.
Цаг уурын өөрчлөлт
Хүн төрөлхтний орших, эс оршихуйг тодорхойлогч нэг том ойлголт бол яах аргагүй дэлхийн цаг уурын өөрчлөлт. Цаг уурын өөрчлөлт гэдэг бол атмосфер дахь нүүрсхүчлийн хийн агууламжийн өөрчлөлт билээ. Аж үйлдвэржилтийн өмнөх үед энэ агууламж харьцангуй бага байсан. Харин урьдчилсан тооцоогоор 21-р зууны эцэст энэ хэмжээ хоёр дахин нэмэгдсэн байх тооцоо байна.
Амьдрал дээрх бүх зүйлс хаос орчинд байдаг. Өөрөөр хэлбэл тохиолдлын, урьдчилан хэлэхийн аргагүй. Бенжамин Франклин энэ тухайд “Хадаас байгаагүй учир тах алга болсон. Тах байгаагүй учраас морь явж чадаагүй. Морь явж чадаагүй учир морийг унаж явсан цэрэг дайсандаа алагдсан. Ердөө хадаас байгаагүйгээс л тэр алагджээ” гэж хэлсэн нь бий.
Эйнштейны харьцангуйн онол
Харьцангуйн онол юуг илэрхийлдэг тухай бид бүгд мэднэ. Энэ онолоор физикийн бараг бүхий л үзэгдэл, хууль тайлбарлагддаг. Үнэхээр Эйнштейн харьцангуйн онолыг нээгээгүй, тайлбарлаагүй байсансан бол маш олон ээдрээтэй ойлголтын талаар бид юу ч мэдэхгүй байх байсан.
Цаг уурын өөрчлөлт
Хүн төрөлхтний орших, эс оршихуйг тодорхойлогч нэг том ойлголт бол яах аргагүй дэлхийн цаг уурын өөрчлөлт. Цаг уурын өөрчлөлт гэдэг бол атмосфер дахь нүүрсхүчлийн хийн агууламжийн өөрчлөлт билээ. Аж үйлдвэржилтийн өмнөх үед энэ агууламж харьцангуй бага байсан. Харин урьдчилсан тооцоогоор 21-р зууны эцэст энэ хэмжээ хоёр дахин нэмэгдсэн байх тооцоо байна.
Тектоникийн хөдөлгөөн
Энэ бол дэлхийн газрын гадаргууны бүтэц, түүний өөрчлөлт хөдөлгөөн, гажилтыг судалдаг геологийн салбар. Тектоникийн газрын зургууд нь томоохон газар хөдлөлт зэргийг урьдчилан таамаглахад ихээхэн хэрэгтэй байдаг бөгөөд олон арван жилийн турш тасралтгүй судлагдаж байх ёстой зүйл юм.
Шинжлэх ухаан өөрөө
Ямар нэгэн мэдлэгийн хүрээнд баримт, ажиглалтаар нотлогдсон зүйлсийн нэгдэлийг, ерөнхийд нь дүгнэвэл хүний амьдрал, байгалийн үзэгдлийн хөдөлшгүй үнэн дэс дарааллын талаар хуримтлагдсан системчлэгдсэн мэдлэг, мэдээллийн цогцыг бид шинжлэх ухаан гэдэг. Эрт дээр үеэс л хүмүүс байгаль, хүний амьдралын энэхүү олон зүйлсийг бүгдийг тайлбарлаж, нэгтгэж чадах нэг л шинжлэх ухааныг эрэлхийлсээр ирсэн.
Энэ бол дэлхийн газрын гадаргууны бүтэц, түүний өөрчлөлт хөдөлгөөн, гажилтыг судалдаг геологийн салбар. Тектоникийн газрын зургууд нь томоохон газар хөдлөлт зэргийг урьдчилан таамаглахад ихээхэн хэрэгтэй байдаг бөгөөд олон арван жилийн турш тасралтгүй судлагдаж байх ёстой зүйл юм.
Шинжлэх ухаан өөрөө
Ямар нэгэн мэдлэгийн хүрээнд баримт, ажиглалтаар нотлогдсон зүйлсийн нэгдэлийг, ерөнхийд нь дүгнэвэл хүний амьдрал, байгалийн үзэгдлийн хөдөлшгүй үнэн дэс дарааллын талаар хуримтлагдсан системчлэгдсэн мэдлэг, мэдээллийн цогцыг бид шинжлэх ухаан гэдэг. Эрт дээр үеэс л хүмүүс байгаль, хүний амьдралын энэхүү олон зүйлсийг бүгдийг тайлбарлаж, нэгтгэж чадах нэг л шинжлэх ухааныг эрэлхийлсээр ирсэн.
Гэвч хэдийгээр шинжлэх ухааны салбар бүр хоорондоо тодорхой хэмжээгээр холбоотой байдаг ч тус тусын онцлогийг илэрхийлэх хуулиуд, үзэгдлүүдээр тайлбарлагдаж байдаг билээ.
ЭТТИ-101 Мөнхбилэг
No comments:
Post a Comment